Park Narodowy "Ujście Warty"

Przyroda nieożywiona

Dlaczego teren Parku jest taki płaski?

Park Narodowy „Ujście Warty” położony jest w Pradolinie Toruńsko – Eberswaldzkiej. Pradolina powstała podczas zlodowacenia bałtyckiego. Było to ostatni etap epoki lodowcowej. W tym czasie lądolód przykrył północną połowę Polski. Wody rzek, które płynęły z południa docierały do czoła lądolodu - ten blokował im dalszą drogę. Jednocześnie topniał lód z najbardziej wysuniętych na południe fragmentów lądolodu. Wzdłuż jego czoła łączyły się wody z roztopionego lodu oraz rzek z południa i tworzyły potężną pra-rzekę. Płynęła ona na zachód, rzeźbiąc szeroką płaską dolinę. W tej chwili płynie nią m.in. Warta. Łatwo to zobaczyć, gdy będąc w Parku skierujemy wzrok na północ lub na południe. W tych kierunkach wyraźnie dostrzeżemy „wałowate” wzniesienia. Są to terasy wyższe doliny oraz wysoczyzny morenowe. Uproszczając, są to granice Pradoliny. Pomiędzy nimi, czasem na szerokości 35 km płynęła pra-rzeka. Pradolina dzieli się na kilka odcinków zwanych kotlinami. Park Narodowy „Ujście Warty” leży w Kotlinie Gorzowskiej.

Gdy zaczniemy kopać głębiej…. 

Płaska powierzchnia Kotliny Gorzowskiej i ciągła obecność wody spowodowały, że obecne tu utwory powierzchniowe są z nią ściśle związane. Są to głównie osady, które powstały w holocenie - najmłodszej i obecnie panującej epoce geologicznej. Zaliczamy do nich torfy, gytie i mady. Torfy i gytie powstały w wyniku rozkładu części roślin w bardzo wilgotnych miejscach lub nawet pod wodą. Gdzieniegdzie grubość warstwy torfów w Parku wynosi nawet kilka metrów. Dlatego, przed utworzeniem Parku, torf był tutaj wykopywany. W miejscach wydobycia powstały charakterystyczne prostokątne zagłębienia – torfianki. Teraz wypełnia je woda. Taką torfiankę można zobaczyć przy ścieżce spacerowej „Torfianka” lub ścieżce przyrodniczej „Olszynki”.

Mady z kolei, to materiał, który przyniosły wody rzek. Tam, gdzie rzeka zaczyna płynąć wolniej, na dno opadają niesione przez nią cząstki i tworzą się mady.

W niektórych miejscach w Parku możemy spotkać starsze od torfów i mad piaski rzeczne. Pochodzą one z plejstocenu.

Gleby Parku

Gleby, które występują na terenie Parku Narodowego „Ujście Warty” możemy podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich to gleby hydrogeniczne. Nazwa ta oznacza, że powstały pod wpływem wody. W Parku są to gleby torfowe, mułowe i murszowate. Występują głównie na Polderze Północnym.

W południowej części Parku najczęściej spotykamy gleby napływowe. Znów nazwa wskazuje, w jaki sposób powstały - zostały przyniesione przez rzeki. W miejscach, gdzie woda zwalnia, część materiału opada i kumuluje się. Takie gleby to mady rzeczne. 

Wody

Przyroda Parku Narodowego „Ujście Warty” bardzo ściśle związana jest z wodą. To od jej poziomu zależy m.in. jakie ptaki zawitają do Parku i czy zdecydują się tu rozmnażać.

Warta, która płynie przez środek Parku, dzieli go na dwie części. Różnią się one charakterem, w tym także ilością i zmiennością poziomu wody.

Północna część Parku to Polder Północny. Jest on oddzielony od Warty wałem przeciwpowodziowym i nie ma z nią bezpośredniego kontaktu. Układ sieci rzecznej został tu bardzo silnie zmieniony w XVIII w. Aktualnie Polder jest poprzecinany licznymi kanałami. Na głównych kanałach, w ramach projektu „Bagna są dobre!” zostały odtworzone jazy. Te ustawione w poprzek koryta przegrody, pozwalają nam regulować poziom wody w Parku. Na wiosnę, przy pomocy jazów, spiętrzamy wodę. Wtedy kanały i rowy wypełniają się, a na łąkach powstają rozlewiska. To przyciąga ptaki takie jak czajki, wodniki, żurawie czy kszyki do założenia w tych miejscach gniazd. Z podmokłych łąk chętnie też korzystają płazy np. żaby moczarowe i kumaki nizinne. Gdy minie okres lęgowy, możemy zmniejszyć spiętrzenie. Wtedy część wody odpływa z łąk i można je bez przeszkód skosić lub wypasać.

Na poziom wody w południowej części Parku nie mamy takiego wpływu. Teren ten dzieli od Warty jedynie warga brzegowa. W związku z tym, gdy rzeka przybiera, woda z łatwością rozlewa się na ten płaski obszar zalewowy. W porównaniu do Polderu Północnego człowiek ingerował tutaj znacznie mniej. Mniej jest kanałów i rowów za to więcej starorzeczy. Jedno ze starych koryt Warty jest teraz samodzielną rzeką – Postomią. Koryto Postomii wpada do koryta Warty – nim również woda napływa do Parku przy wysokich stanach i silnym wietrze.

Najwyższy poziom wody obserwujemy tutaj zazwyczaj w marcu i kwietniu. To wtedy cała południowa część Parku może znaleźć się pod wodą. Nie oznacza to jednak powodzi. Jest to teren zalewowy więc taka sytuacja jest normalna a nawet pożądana dla przyrody. Powstaje wtedy raj dla ptaków wodnych: kaczek, łabędzi, perkozów czy gęsi. Dla turystów jednak teren ten jest w tym czasie niedostępny – trzeba poczekać aż woda opadnie. A dzieje się to, gdy zaczyna się robić cieplej i rośliny zaczynają intensywnie rosnąć i „wypijać” wodę. Koniec lata jest zazwyczaj najbardziej suchym okresem w Parku. Różnica w poziomie wody w ciągu roku przeważnie wynosi około 1 -2 m. Ale zdarzały się lata gdzie wahania poziomu wody wynosiły aż 4 metry!

Przed przyjazdem sprawdź, czy miejsca, które chcesz odwiedzić są dostępne. W tym celu spójrz na wykres.